Σε αυτό το άρθο θα γνωρίσουμε την ντομάτα η οποία αποτελεί κυρίαρχο ρόλο στη Μεσογειακή διατροφή.
Ακήκει στην οικογένειας των Στρυχνοειδών και είναι ιθαγενείς της κεντρικής και Νοτίου Αμερικής.
Το ύψος του φυτού μπορεί να ξεπεράσει τα 4 μέτρα αλλά την καταβάλει η αδυναμία του βλαστού και έρχεται σε επαφή με άλλα φύλλα για στήριγμα.Ερευνητές θεωρούν πατρίδα της ντομάτας το Περού και η ενδείξεις λένε ότι η καλλιέργεια της χρονολογείται από τον 5ο π.χ. αιώνα όταν είχαν εκτρέφει από τους αρχαίους Περουβιανούς.
Στην Ελλάδα η Ντομάτα ήρθε περίπου το 1815 την ίδια εποχή που ήρθε και η Πατάτα.Σήμερα κατά πολλούς η Ντομάτα αποκαλείτε το φρούτο του καλοκαιριού. Σε παγκόσμια κλίμακα ο ετήσιος τζίρος ξεπερνά τα 60 δισεκατομμύρια δολλάρια. Η Ελλάδα κατατάσσεται στη 10η θέση του κόσμου. 1η Κίνα,2η Ινδία και 3η ΗΠΑ.
Όσο και αν δεν θέλουμε να το αποδεχτούμε η ντομάτα δεν υπήρχε στην αρχαία Ελλάδα αλλά ούτε και στη μεσαιωνική Ευρώπη.
Αυτή η όμορφη μπαλίτσα που όλοι ξέρουμε ως χρώματος κόκκινο,πριν 500 περίπου χρόνια όπου και πιθανόν μεταφέρθηκε από τον Χριστόφορο Κολόμβο(1451-1506) στην Ισπανία και κατόπιν στην Ιταλία είχε χρώμα κίτρινο “pomi di oro” που σημαίνει χρυσά μήλα.
Πλέον υπάρχουν πολλές ποικιλίες και διάφορα χρώματα όπως λευκό,κίτρινο,πορτοκαλί,μέχρι και ροζ.
Πάμε να δούμε μαζί την καλλιέργεια της ντομάτας.
Το έδαφος θέλει προετοιμασία πριν την φύτευση και κατάλληλη λίπανση. Οι περισσότερες καλλιέργειες ξεκινούν από σπόρο(υβρίδια) και βρίσκονται σε προστατευόμενο εσωτερικό περιβάλλον.
Το ιδανικό ph του εδαφους για την ντομάτα είναι 6.0-7.0 και πρέπει να είναι εμπλουτισμένο με κάλιο,άζωτο,και φώσφορο.Αρκετοί είναι αυτοί που στην αρχή της καλλιέργειας τοποθετούν ένα μαύρο φιλμ στο έδαφος για να ενισχύσουν το έδαφος να είναι ζεστό αλλά και να αντιμετωπίζει τα ζιζάνια.
Ο συνηθέστερος τρόπος ποτίσματος είναι με σταγόνα.
Μεγάλη εμφάνιση πρέπει να δώσουμε και στην υποστύλωση για την στήριξη της ντομάτας. Η στήριξη γίνεται με στύλο και τοποθετείτε πριν την φύτευση των σπόρων.Ένας ακόμα τρόπος είναι αυτός του κλουβιού που αποτελείται από ένα κύλινδρο πλέγματος.
Επίσης αντί για στύλους μπορούμε να αναπτύξουμε ένα σύστημα με οριζόντια σύρματα και κατακόρυφους σπάγκους. Τα οριζόντια σύρματα τοποθετούνται σε ύψος 2.00μ πάνω απ’την γραμμή φύτευσης.
Θα επιλέξουμε καλλιέργεια με σπόρους σε σπορείο η απευθείας στο χώμα όπως έχουμε και την επιλογή να ξεκινήσουμε από έτοιμα σπορόφυτα. Αν η θερμοκρασία του περιβάλλοντος ειναι κάτω απο 11 βαθμούς το φυτό έχει διαταραχές σε όλα τα στάδια της ανάπτυξης.
Τα νεαρά φυτά χρειάζονται 40-50 μέρες για να αναπτυχθούν και να είναι έτοιμα προς μεταφύτευση.Η φύτευση του σπόρου αρχίζει με τα τελευταία κρύα κοντά στα μέσα Φεβρουαρίου με αρχές Μαρτίου μιας και η ντομάτα αγαπάει την ζέστη.
Η ντομάτα θέλει πολύ φως για να αναπτυχθεί. Ο ήλιος για αυτές είναι χρήσιμος όλη μέρα και πρέπει το μέρος να είναι ηλιόλουστο.
Όταν ο σπόρος αναπτυχθεί αραιώνουμε και αφήνουμε τα 3 πιο δυνατά.Στης ντομάτες δεν αρέσει ο συνωστισμός. Όσο μεγαλώνουν θέλουν κάθε μέρα να έχουν μια κίνηση. Ναι καλά ακούτε. Θα πρέπει να τις χτυπά ρεύμα αέρα κάθε μέρα περίπου 20 λεπτά. Η κίνηση βοηθάει να αναπτύξουν γερό στέλεχος.Όταν αγγίξουν τα 10 εκατοστά είναι έτοιμα για μεταφύτευση.Άλλο ένα χαρακτηριστικό που μας διχνει την ετοιμότητα είναι τα δύο πραγματικά φύλλα που έχει βγάλει.
Η αποστάσεις γραμμής από γραμμή είναι 80 έως 130 εκατοστά,ενώ ανάμεσα στα φυτά μεταξύ 40 έως 90 εκατοστά.Ανάλογα την ποικιλία που φυτεύουμε πέρνουμε της ανάλογες αποστάσεις του φυτού. Για παράδειγμα μια ποικιλία με ζωηρή βλάστιση χρειάζεται μεγαλύτερες αποστάσεις.
Η ντομάτα απαιτεί τακτικό και ισορροπημένο πότισμα. Αν ακολουθούμε την μέθοδο τις σταγόνας(στάγδην άρδευσης) το νερό πρέπει να φτάνει μέχρι τις ρίζες και να μένει στην επιφάνεια για να μην στρεσάρει την ντομάτα και δημιουργούν ασθένειες.
Το κλάδεμα είναι συνδυασμένο με την υποστύλωση της ντομάτας.Οταν φτάσει τα 10 εκατοστά κόβουμε με το χέρι τους εύθραυστους πλάγιους βλαστούς για να διαμορφωθεί σε μονοστέλεχο φυτό. Οι μικροί βλαστοί προκαλούν μικρές πληγές που επουλώνουν ευκολότερα και πιο γρήγορα και με αυτό τον τρόπο μειώνουμε των κίνδυνο μετάδοσης παθογόνων και μυκητιάσεων μέσω των πληγών. Οι νέοι πλευρικοί βλαστοί που παράγονται αφαιρούνται κάθε εβδομάδα.
Μερικές από τις ασθένειες που χρειάζεται να αντιμετωπίσει ο παραγωγός είναι η Αφίδες η αλλιώς μελίγκρες.Είναι μικρά έντομα που δαγκώνουν τα φύλλα και προκαλούν συστροφή. Ένας ακόμα εχθρός είναι το Ηλιόκαμα. Εγκαύματα των κραπων που δημιουργούν άσπρα σημάδια. Γνωστές ασθένειες είναι και η Σήψη κορυφής που επιφέρει ξήρανση του καρπού στο άκρο που βρίσκεται έναντι του κοτσανιού.
Η καρποφορία μας θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την λίπανση. Η ντομάτα έχει σημαντικές ανάγκες σε λίπανση από κάλιο και ασβέστιο 20 μέρες μετά τη φύτευση και επαναλαμβάνουμε κάθε 20 περίπου μέρες. Αποφεύγουμε την υπερβολική δόση αζώτου γιατί συντελεί σε μειωμένη παραγωγή από υπερβολική βλάστηση και ευαισθησία σε μυκητολογικές ασθένειες όπως ο περονόσπορος και το ωίδιο. Αν δούμε το φαινόμενο της ξηρής κορυφής αυτό οφείλεται σε έλλειψη ασβεστίου.
Ένας τρόπος να αντιμετωπίσει ο παραγωγός ασθένειες είναι το θειάφι και η θειοχαλκίνη.
Όταν τα φυτά μεγαλώνουν και αρχίζει να ωριμάζει η πρώτη ταξικαρπία γίνεται η αποφύλλωση.
Η αποφύλλωση επιτρέπει καλύτερο φωτισμό των καρπών που πλησιάζουν την ωρίμανση καθώς το φως βελτιώνει την ποιότητα.Τα γερασμένα φύλλα αφαιρούνται τα οποία δεν δέχονται αρκετό φωτισμό για φωτοσύνθεση. Αν δεν πράξουμε με την μέθοδο της αποφύλλωσης τα γερασμένα φύλλα δεν κάνουν παραγωγική φωτοσύνθεση.
Η ντομάτα μπορεί να κάνει συνκαλλιέργεια με βασιλικό,κρεμμύδια,καρότα,ρίγανη καθώς και πολλά ακόμα.Φυσικά υπάρχουν και συνγκαλιέργειες που πρέπει να προσέξουμε και αυτές είναι με πατάτες,παντζάρια,λάχανα,άνηθο,δενδρολίβανο?μπιζέλια,καλαμπόκι
Οι περισσότερες ποικιλίες φτάνουν σε πληρη ωριμότητα σε 7-10 εβδομάδες όπου και είναι έτοιμες για συγκομιδή.
Η συλλογή χωρίζεται σε δύο κατηγορίες.
Πρώτη η βιομηχανική ντομάτα που προορίζεται για σάλτσα και συλλέγεται μηχανικά εξολοκλήρου.
Δεύτερη είναι η συλλογή για ωμή κατανάλωση(επιτραπέζιες ποικιλίες) και μαζεύονται με το χέρι μαζί με τον κάλυκα και μέρος του ποδίσκου. Αυτό συμβαίνει 2 στάδια πριν την τελική φάση ωρίμανσης λόγω της διαδικασίας που μεσολαβεί μέχρι να φτάσουν στο ράφι ενός καταστήματος.
Μια υπαίθρια καλλιέργεια με υποστυλωμένα φυτά μπορεί να αποδώσει 5-10 τόνους ανά στρέμμα. Σε πολλές περιπτώσεις υπάρχουν αποκλίσεις καθώς μιλάμε για μέσες αποδόσεις.
Σήμερα υπάρχουν πάνω από 2000 ποικιλίες ανά των κόσμο και ζυγίζουν από 20 ως εννιακόσια γραμμάρια η και περισσότερο.
Τις τελευταίες δεκαετίες η ντομάτα είναι ίσως το πιο δημοφιλή λαχανικό η φρούτο όπως προτιμάτε με μοναδικό αντίπαλο σε αυτό των τομέα το σταφύλι
Κατέχει μεγάλη θέση στην παγκόσμια γαστρονομία.Πλούσια σε βιταμίνες και θρεπτικά συστατικά καθώς αποτελεί πηγή βιταμίνης C, προβιταμίνη Α και Κάλιο.Επιπλέον περιέχει φολικό οξύ,παντοθενικό οξύ, βιοτίνη, βιταμίνη Κ, νικοτινικό οξύ και ριβοβλανίνι.Επίσης ειναι διάσημη για την υψηλή της περιεκτικότητας σε αντιοξειδωτικες ενώσεις.
Ο συνδυασμός ντομάτα με ελαιόλαδο δεν είναι τυχαίος αφού δρα ευεργετικά στην απορρόφηση όλων των ιχνοστοιχείων και των βιταμινών με κάθε τρόπο που συνοδεύουν την διατροφή μας.
Τέλος αξίζει να αναφέρουμε ότι από βοτανικής άποψης η ντομάτα είναι φρούτο. Όμως με βάση μια δικαστική απόφαση των ΗΠΑ το 1983 που έκρινε ότι επειδή τρώγονται μαγειρεμένες η σε σάλτσα είναι λαχανικό και όχι φρούτο. Αυτή η απόφαση είχε έμπρακτη αξία καθώς άλλαξε το καθεστώς φορολογίας.
Φώτης Κονδύλης
